ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, PhD
Καθηγήτρια Καινής Διαθήκης
Διευθύντρια Δ.Π.Μ.Σ. «Θρησκευτικός και Προσκυνηματικός Τουρισμός»
Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού πολιτισμού
Θεολογική Σχολή
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
e-mail: kyp@past.auth.gr
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Αντικείμενο
Καθηγήτρια της Καινής Διαθήκης με εξειδίκευση στη Γλώσσα, στην Ερμηνεία και στην Ερμηνευτική. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία και Θεολογία στο Α.Π.Θ., από όπου πήρε και το διδακτορικό της (1998). Μεταπτυχιακές σπουδές έκανε στο Α.Π.Θ. με κρατική υποτροφία του Ι.Κ.Υ. και στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου με υποτροφία του ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus.
Οι επιστημονικές της έρευνες αφορούν στη μελέτη γενικά της Καινής Διαθήκης τόσο από την άποψη του κειμένου της Καινής Διαθήκης όσο και από την άποψη της διαχρονικής διάδρασής της με τον ανθρώπινο πολιτισμό. Ειδικότερα μελετά τη γλώσσα της Καινής Διαθήκης, τη γλώσσα των Εβδομήκοντα, και ευρύτερα την Ελληνιστική Κοινή, σε συνάρτηση με την ερμηνεία των βιβλικών κειμένων. Επιπλέον, ερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι σύγχρονες γλωσσολογικές και γραμματολογικές θεωρίες μπορούν να υπηρετήσουν την ερμηνεία της Καινής Διαθήκης και να αναπτύξουν την ερμηνευτική της. Ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον της αποτελεί η δυναμική της πατερικής ερμηνευτικής να συναντάται με σύγχρονες ερμηνευτικές θεωρίες και να επικαιροποιεί την καινοδιαθηκική ερμηνεία.
Ερευνητικό έργο
Με πρωτοβουλία της ιδρύθηκε το Εργαστήριο Βιβλικών Σπουδών του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού του Α.Π.Θ. (2016), στο οποίο υπήρξε η πρώτη Διευθύντρια. Είναι ιδρυτικό στέλεχος του μεταπτυχιακού σεμιναρίου Exegeticum (από το 2006) και υπήρξε συντονίστρια μέχρι το 2023. Επιστημονική υπεύθυνη του εκπαιδευτικού σεμιναρίου «Σημειωτική και Βίβλος» του ίδιου Τμήματος (από το 2015 μέχρι σήμερα). Επιστημονική υπεύθυνη του Διά Βίου Μάθησης προγράμματος του Α.Π.Θ. «Η Κοινή Ελληνιστική γλώσσα της Αγίας Γραφής και η πολιτισμική της διάσταση» (2019-2021). Έχει διοργανώσει δύο διεθνή συνέδρια για τον απόστολο Παύλο, δεκάδες σεμινάρια και ημερίδες, και είναι επιστημονική υπεύθυνη ευάριθμων ερευνητικών προγραμμάτων βιβλικού περιεχομένου.
Κατόπιν ανάθεσης του Τμήματος ίδρυσε, σε συνεργασία με το Τμήμα Διοίκησης Οργανισμών, Μάρκετινγκ και Τουρισμού του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος, το Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Θρησκευτικός και Προσκυνηματικός τουρισμός» (2020-21 ε.ε.), στο οποίο υπήρξε η πρώτη Διευθύντρια και επιστημονική υπεύθυνη.
Διοικητικό έργο
Διετέλεσε επί πενταετία και πλέον εκπρόσωπος του προγράμματος Erasmus και συντονιστής ECTS του Τμήματος, μέλος της Επιτροπής Σπουδών του Τμήματος από το 2012, καθώς και μέλος της πρώτης ομάδας εσωτερικής αξιολόγησης (ΟΜ.Ε.Α.). Υπήρξε βασικό στέλεχος της επιτροπής αναμόρφωσης του νέου προγράμματος σπουδών του Τμήματος (2010-14) και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος (2021-24). Μέλος της Επιτροπής Ερευνών του Α.Π.Θ. (2014-2024) και ακαδημαϊκός σύμβουλος σπουδών στο Γραφείο Διασύνδεσης του Α.Π.Θ. (2013-2024).
Εξελέγη δύο φορές Διευθύντρια του Τομέα Αγίας Γραφής και Πατερικής Γραμματείας του Τμήματος, δύο φορές Διευθύντρια του Εργαστηρίου Βιβλικών Σπουδών του Τμήματος, και δύο φορές Διευθύντρια του Δ.Π.Μ.Σ. «Θρησκευτικός και Προσκυνηματικός Τουρισμός».
Δημοσιεύσεις-επιστημονική αναγνώριση
Έχει συγγράψει οκτώ βιβλία (τέσσερεις μονογραφίες και τέσσερεις θεματικούς τόμους) και έχει δημοσιεύσει δεκάδες άρθρων και μελετών σχετικών με το γνωστικό της αντικείμενο σε έγκριτες επιστημονικές εκδόσεις της ημεδαπής και της αλλοδαπής. Έχει μεταφράσει και δημοσιεύσει βιβλικά κείμενα στα νέα ελληνικά, και επιστημονικά έργα από τα αγγλικά και τα γαλλικά στα νέα ελληνικά. Έλαβε μέρος σε πλήθος διεθνών επιστημονικών συνεδρίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και συμμετέχει σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα για τη γλώσσα των Εβδομήκοντα και της Καινής Διαθήκης. Το έργο της έχει αναγνωρισθεί με βιβλιοκρισίες και ετεροαναφορές στον ελληνικό και διεθνή ακαδημαϊκό χώρο.
Μέσω του προγράμματος Erasmus, δίδαξε, κατόπιν πρόσκλησης, στις Θεολογικές Σχολές της Πράγας, του Στρασβούργου, της Λυών και της Κύπρου.
Είναι μέλος της επιστημονικής επιτροπής του διεθνούς επιστημονικού περιοδικού Revue Sémiotique et Bible, του Καθολικού Πανεπιστημίου της Λυών, και μέλος της Ελληνικής Σημειωτικής Εταιρείας. Επίσης, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Βιβλικών Θεολόγων, της διεθνούς Εταιρείας Καινοδιαθηκικών Σπουδών SNTS, της διεθνούς Εταιρείας Βιβλικής Γραμματείας SBL, της διεθνούς Ευρωπαϊκής Εταιρείας Βιβλικών Σπουδών EABS, και της διεθνούς Οργάνωσης των Εβδομηκονταλογικών και Συναφών Σπουδών IOSCS.
Επιλεγμένες δημοσιεύσεις
- Ἀριστεία στήν πρός Φιλιππησίους Ἐπιστολή τοῦἀπ. Παύλου, εκδ. Ostracon, Θεσσαλονίκη 2023.
- “ἀρετή”, Entry in the Historical and Theological Lexicon of the Septuagint (HTLS), v. I (Alpha to Gamma), WUNT; 2020. Publisher: Mohr Siebeck; Tübingen, pp. 1131-1142.
- “On the Use of the Conjunction Ἵνα in Hellenistic Koine and in the Language of the New Testament: A Possible Latin Influence,” Biblical and Ancient Greek Linguistics (BAGL) 9 (2020), 67-99.
- “Dialogue entre l’Herméneutique contemporaine et l’Herméneutique patristique. De Saint Jean Chrysostome et de l’acte liturgique jusqu’à la théorie des Actes de Parole et l’analyse performative”,Sémiotique et Bible179 (Septembre 2020), 24-46.
- “Quelle est la signification du mot ‘ekklesia’? Apports sémantico-dynamiques de l’ étymologie grecque”, Sémiotique et Bible175 (Septembre 2019): 3-27.
- “The performative meaning of the word παρρησία in the Ancient Greek and in the Greek Bible,” eds. Peter-Ben Smit and Eva van Urk, Parrhesia. Ancient and Modern Perspectives on Freedom of Speech, Studies in Theology and Religion 25, Leiden: Brill, 2018, 15-38.
- Προς Γαλάτας. Ο καινούργιος λαός του Θεού. Κοινωνιογλωσσολογική ερμηνευτική προσέγγιση, εκδ. Ostracon, Θεσσαλονίκη 2018.
- Τά Λεξιλόγια τοῦἀποστόλου Παύλου. Σημασιολογική καί πολιτισμική ἑρμηνευτική ἀνάλυση εἰδικῶν λεξιλογικῶν ὅρων μέσα στό Παύλειο corpus, εκδ. Ostracon, Θεσσαλονίκη 2017.
- Πριν τη θεωρία. Προδρομική πατερική ερμηνευτική, εκδ. Ostracon, Θεσσαλονίκη 2017.
- “Illustrating the Meaning of the w. ἀνατάξασθαι and its Sense in the Preface of Luke (Lk 1:1)”,Estudios Biblicos, vol. LXXIV, sem. 3 (Sept.-Dec. 2016): 365-387.
- “From the arete of the Ancient World to the arete of the New Testament. A Semantic Investigation”, eds. Eb. Bons and J. Joosten,Septuagint Vocabulary. Pre-History, Usage, Reception, Septuagint and Cognate Studies 58, Society of Biblical Literature, Atlanta 2011, 45-63.
- «Τά Ἑλληνικά τῶν Ἰουδαίων τήν ἐποχή τῆς Καινῆς Διαθήκης», Τιμητικό αφιέρωμα στον Ομότιμο καθηγητή Ιωάννη Λ. Γαλάνη: Ἁγία Γραφή καί Ἀρχαῖος Κόσμος, Πουρναρᾶς, Θεσσαλονίκη 2010, 397-424.
- Ερμηνεύοντας την ειρήνη στην Καινή Διαθήκη. Σύγχρονες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2009.
- Γλώσσα και ερμηνεία της Καινής Διαθήκης. Γλωσσολογικές και θεολογικές ερμηνευτικές δοκιμές, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2004.
ΕΙΣΗΓΗΣΗ
Κυριακούλα Παπαδημητρίου,
Καθηγήτρια Καινής Διαθήκης Α.Π.Θ.
Διευθύντρια ΔΠΜΣ «Θρησκευτικός και Προσκυνηματικός Τουρισμός»
Email: kyp@past.auth.gr
“Η ιεραποστολική στρατηγική του αποστόλου Παύλου για την ίδρυση της εκκλησίας των Φιλίππων. Ερμηνεύοντας τον πολιτισμικό χώρο της πόλης”
Με βάση τα κείμενα των Πράξεων των Αποστόλων και της προς Φιλιππησίους Επιστολής του αποστόλου Παύλου επιδιώκεται να διερευνηθεί το σκεπτικό και η τακτική που ακολούθησε ο απόστολος, για να κηρύξει στην πόλη των αρχαίων Φιλίππων και να ιδρύσει την πρώτη εκκλησία εκεί. Η διερεύνηση πραγματοποιείται με την αξιοποίηση των εργαλείων της πολιτισμικής ανθρωπολογίας, που εξετάζουν τα κείμενα μέσα στο πλαίσιο του λεγόμενου πολιτισμικού χώρου τους. Ως πολιτισμικός χώρος νοείται η γεωγραφική περιοχή που παρουσιάζει μία κοινή πολιτισμική δραστηριότητα μεταξύ των κατοίκων της (π.χ. γλώσσα, παράδοση, τρόπος ζωής) και προσδιορίζεται από τη συνάρτηση των γεωγραφικών, ιστορικών και κοινωνικών δεδομένων που συνδέονται με αυτήν.
Η εργασία αφορά στη χαρτογράφηση που κάνει το κείμενο της Καινής Διαθήκης και όχι στα γεωγραφικά και αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείεται οιαδήποτε συσχέτιση με αυτά, σε δεύτερο επίπεδο. Ο χώρος και ο τόπος είναι αναμφίβολα ιστορικά μεγέθη, που βοηθούν να κατανοήσουμε τις συνθήκες μιας αφήγησης, η οποία αναφέρεται σε αυτά, αλλά η αποτύπωσή τους μέσα στο κείμενο της αφήγησης αντανακλά ειδικά τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο χώρος και ο τόπος συνδέεται με τον αφηγητή αλλά και με τον αναγνώστη. Συνεπώς, η κειμενική χαρτογράφηση καθίσταται ένα μέσο για να κατανοήσουμε τους υποκειμενικούς και κοινωνικούς δεσμούς των εμπλεκομένων προσώπων με τον αφηγούμενο χρόνο και τόπο, γεγονός που μας αποκαλύπτει επιπλέον πολύτιμες γνώσεις.
Κατά ταύτα, ακολουθώντας τη μέθοδο μελέτης της χωρικότητας (spatiality) των κειμένων, διερευνάται ο τρόπος της γεωγραφικής παρουσίασης της περιοχής των Φιλίππων από τους αποστολικούς συγγραφείς και πώς λειτουργεί αυτή η υποκειμενική χαρτογράφηση για τους σκοπούς της αφήγησης. Εξετάζεται η διχοτομία που υποδηλώνεται μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού χώρου, αλλά και η διανεμητική χρήση του χώρου μεταξύ Ιουδαίων, εθνικών και Ρωμαίων, και πώς αυτά αναπαριστούν τη δράση του αποστόλου Παύλου. Επισημαίνεται το φαινόμενο του μητροπολιτικού χώρου και της κινητικότητας μέσα στην πόλη, η ρητορική και τελετουργική χρήση των χώρων, κ.ά. παρόμοια.
Τα ευρήματα αυτής της έρευνας αποκαλύπτουν σε βάθος καίρια σημεία της ιεραποστολικής στρατηγικής του αποστόλου Παύλου και της κατά Χριστόν διάδρασής του με τον πολιτισμικό χώρο των Φιλίππων, όπως ο ίδιος ο απόστολος και οι συνεργάτες του τα είχαν σχεδιάσει εν Πνεύματι, τα βίωσαν και τα αποτύπωσαν στα γραπτά τους. Η επίσκεψη στους Φιλίππους συμπεριλαμβάνει όλους σχεδόν τους χώρους της απανταχού δράσης του αποστόλου, όπως την πόλη, την ιουδαϊκή ‘προσευχή’, τη ρωμαϊκή αγορά, τη φυλακή. Είναι χώροι που σηματοδοτούν την πορεία του ευαγγελίου μέσα στον τότε γνωστό κόσμο, αλλά παράλληλα νοηματοδοτούν διαχρονικά το ευαγγέλιο ως μια λυτρωτική οδό και διαδρομή για τους πιστούς εντός του κόσμου.
Η ερμηνευτική προσέγγιση των κειμένων από την άποψη της χωρικότητας ανανεώνει την ερμηνεία των καινοδιαθηκικών αφηγήσεων, που αναφέρονται στην ίδρυση της εκκλησίας των Φιλίππων, και προσφέρει μία νέα, ενδιαφέρουσα και ανοιχτή σε διεπιστημονική έρευνα, ανάγνωσή τους. Επιπλέον, εμπλουτίζει την κατανόησή μας για τα γεγονότα που περιγράφονται και προβάλλει πτυχές, που αναδεικνύουν τον σωτηριολογικό χαρακτήρα του κηρύγματος του αποστόλου.‒