ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Νίκος Φ. Τόμπρος είναι Αναπληρωτής καθηγητής «Πολιτικής Ιστορίας»
στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Διευθυντής στο Ιστορικό Αρχείο της
Εκκλησίας της Ελλάδος. Έχει διδάξει προπτυχιακά και μεταπτυχιακά γνωστικά
αντικείμενα, εκτός από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (2003-2024), στα
Πανεπιστήμια Πελοποννήσου (2004-2010), Ιωαννίνων Αγρίνιο,
Ε.Α.Π. (2017-2023), στο Ιόνιο (2004-2012), καθώς και στο Ε.Κ.ΠΑ. (2019-2024).
Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά έργα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.) και
τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (Δ.Ι.Σ.). Έχει λάβει μέρος με εισηγήσεις σε δεκάδες
επιστημονικά διεθνή και πανελλήνια συνέδρια και έχει εκδώσει πληθώρα
μονογραφιών. Έχει επίσης δημοσιεύσει πάμπολλες επιστημονικές εργασίες σε
ξενόγλωσσα και ελληνόγλωσσα περιοδικά με κριτές. Τα ερευνητικά του
ενδιαφέροντα εστιάζονται στην Ελληνική Επανάσταση και την πολιτική και
κοινωνική ελληνική ιστορία του 19ου και των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα.
ΕΙΣΗΓΗΣΗ
Σύνεδρος: Νίκος Τόμπρος
Τίτλος εισήγησης: «Ιερά Μητρόπολη Καβάλας (1924-1931)».
Περίληψη
Η εισήγηση ασχολείται με μία από τις νέες μητροπόλεις που συστάθηκαν το
1924 στην ανατολική Μακεδονία, τη «μητρόπολη Καβάλλας». Στο πλαίσιο αυτό
εξετάζονται η ιστορία της, τα γεωγραφικά της όρια, τα πρώτα έτη ποιμαντορίας του
μητροπολίτη Χρυσόστομου Χατζησταύρου σε αυτή, οι ενέργειες της τοπικής
Εκκλησίας την περίοδο 1924-1931. Όσον αφορά τα χρονικά όρια της ανακοίνωσης,
αυτά καλύπτουν ένα πράγματι μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, που δεν υπερβαίνει
τα 8 έτη. Ωστόσο το περιορισμένο εύρος της έρευνας υπαγορεύτηκε αφενός από την
ποιότητα του ερευνητικού υλικού και αφετέρου από τον σύντομο βίο της
εξεταζόμενης εκκλησιαστικής επαρχίας, αφού το 1931 τροποποιήθηκαν το όνομα και
η εδαφική της έκταση. Έκτοτε έλαβε την επωνυμία «μητρόπολη Φιλίππων και
Νεαπόλεως». Στην έρευνα αξιοποιήθηκαν αρχειακά τεκμήρια από το Ιστορικό
Αρχείο της Εκκλησίας της Ελλάδος (ΙΑΕΕ), ο τοπικός Τύπος της εποχής -κυρίως οι
εφημερίδες Κήρυξ (1926-1931) και Ο Αγών της Ανατολικής Μακεδονίας και της
Θράκης (19251926)- και η υπάρχουσα βιβλιογραφία.
Το βασικότερο εργαλείο στην παρούσα έρευνα αποτέλεσε η έκθεση
πεπραγμένων των ετών 1924-1928, που συντάχθηκε στην Καβάλα (17.9.1928) και
υποβλήθηκε στον «Μακαριώτατον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών και πάσης Ελλάδος
Κύριον κον Χρυσόστομον» στις αρχές Οκτωβρίου (10.10.1928). Το τεκμήριο
αποτελείτο από εννέα (9) μέρη/κεφάλαια, από τους τίτλους των οποίων προκύπτουν
τα ζητήματα και τα προβλήματα που απασχόλησαν τον μητροπολίτη Χρυσόστομο
Χατζησταύρου τα πρώτα τέσσερα έτη της παρουσίας του στη νέα του μητροπολιτική
θέση. Στην αρχή του εξεταζόμενου κειμένου καταγράφονται πληροφορίες για τη
συγκρότηση της μητρόπολης, τη δημογραφία της, την εκλογή του επιχώριου
αρχιερέα. Στη συνέχεια περιγράφονται οι σημαντικότεροι τομείς που απασχόλησαν
τον συντάκτη της έκθεσης, οι οποίοι υπήρξαν: α) ο Εφημεριακός-Ναϊκός, β) ο
Διοικητικός και γ) ο Ποιμαντικός- Κοινωνικός.
Επιπρόσθετα η έκθεση προσφέρει τη δυνατότητα στους ερευνητές να
αντλήσουν στοιχεία για το σύνολο των ναών που προϋπήρχαν στη μητρόπολη το
1924, αλλά και όσοι ιδρύθηκαν τα επόμενα έτη, τους εφημέριους και τους κληρικούς
της. Συγχρόνως στο κείμενο σημειώνονται πληροφορίες για τη διοίκηση των ναών,
τις ενέργειες του μητροπολίτη, προκειμένου να επιτευχθεί στον χώρο της
ποιμαντορίας του η εκκλησιαστική τάξη και η ευπρέπεια, τις σχέσεις της μητρόπολης
με τις τοπικές αρχές, τις αλλόδοξες και αλλόπιστες κοινότητες της περιοχής.
Καταγράφονται τέλος οι ποιμαντορικές και κοινωνικές δράσεις του Χρυσόστομου, οι
οποίες αφορούσαν την τόνωση του θρησκευτικού αισθήματος του ποιμνίου του, την
προστασία των χριστιανών από πολιτικοθρησκευτικές προπαγάνδες, φιλανθρωπικές,
κοινωφελείς και εκπαιδευτικές ενέργειες. Στην έρευνα των ετών 1928-1931, που δεν
καλύπτει η συγκεκριμένη έκθεση, αξιοποιήθηκαν οι τοπικές εφημερίδες και η
βιβλιογραφία.
Από την ενασχόληση με το προαναφερθέν ερευνητικό υλικό προκύπτει ότι
παρόλα τα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει ο Χρυσόστομος Χατζησταύρου σε
μια νεοϊδρυθείσα μητρόπολη, όπως αυτή της Καβάλλας, η ποιμαντορική,
εκκλησιαστική και κοινωφελής του δράση υπήρξε πλουσιότατη και αξιομνημόνευτη,
γεγονός που τον κατέστησε έναν από τους πιο αγαπητούς μητροπολίτες στο
χριστεπώνυμο πλήρωμα της περιοχής. Παράλληλα η έκθεση πεπραγμένων ως ένα
κείμενο που καταγράφει γεγονότα από τη σκοπιά προσώπου που διηγείται τις πράξεις
του και το πώς αυτό βίωσε ό,τι περιγράφει, αλλά και στοιχεία της καθημερινότητας
από την πόλη και την ύπαιθρο της Καβάλας, που δύσκολα κανείς συναντά στην
επίσημη ιστοριογραφία, αποτελεί σημαντικότατο υλικό για την έρευνα της
καβαλιώτικης τοπικής ιστορίας.